De geschiedenis van zeep: van vroeger tot nu
Zeep. Het klinkt misschien als iets van alledag, iets wat je vanzelfsprekend in huis hebt en wat er altijd is geweest. Vaak wel in een vloeibare vorm, sommige ook tegenwoordig in een vaste vorm – de zeepblokken. Maar heb je je ooit afgevraagd hoe het allemaal begon? In mijn zoektocht naar de historie hierover, stuitte ik op een fantastische uiteenzetting geschreven door Louise Stutterheim, als cultuurhistoricus is zij alles nagegaan en heeft zij alles uitgeplozen[1]. Van de oude Egyptenaren tot de handgemaakte varianten die we vandaag de dag in onze badkamers, keuken en toiletten vinden, de geschiedenis van zeep is verrassend rijk en vol interessante wendingen. In deze blog duiken we – in a nutshell – in de oorsprong van zeep en volgen we het door de eeuwen heen. Mocht je na het lezen van dit beknopte blog nog meer willen lezen, lees dan vooral ook haar artikel.
De oorsprong van zeep: een ooit onmiskenbaar nuttig mengsel
Zeep is eigenlijk een product van een chemische reactie tussen vetten/oliën en een alkali, oftewel loog. Maar hoe ontdekten de oude beschavingen dit al duizenden jaren geleden?
De eerste aanwijzingen van zeepproductie stammen uit het oude Mesopotamië, rond 2800 v.Chr. Archeologen vonden kleitabletten van Sumeriërs waarop recepten voor het maken van zeep stonden, ze gebruikten een mengsel van water, alkali (zoals houtas) en vetten (meestal dierlijke vetten of oliën). Deze zeepachtige stof werd destijds voornamelijk gebruikt voor het reinigen van textiel en waarschijnlijk voor medische doeleinden. In de Babylonische teksten (circa rond 1895 v.Chr.) staat vermeld dat men vet en houtas combineerde om een soort zeep te maken. Dit werd gebruikt voor wassen en schoonmaken.
In de oude Egyptische beschaving werd zeep ook al gebruikt. De Egyptenaren gebruikten een mengsel van dierlijk vet, plantaardige oliën en alkalische stoffen om zich te reinigen. Dit mengsel werd vooral toegepast voor medische doeleinden en rituele reiniging. Het wordt zelfs gezegd dat Cleopatra het gebruik van zeep en olie als een van haar schoonheidsgeheimen beschouwde! Of dit waar is blijft tot vandaag de dag de vraag… 😉

Een kleitablet uit Mesopotamië met daarop recepten voor zeep (3e eeuw voor Chr.). Bron: University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology (Penn Museum) in Philadelphia, Verenigde Staten
Romeinse innovaties: zeep als verzorgingsproduct
In de Romeinse tijd werd zeep steeds meer geassocieerd met verzorging en hygiëne. Romeinse badhuizen, die in die tijd enorm populair waren, waren vaak de plek waar mensen niet alleen hun lichaam reinigden, maar ook een sociaal ritueel van maakten. Zeep werd in de Romeinse samenleving geïntroduceerd, waarschijnlijk beïnvloed door de eerdere Babylonische en Egyptische technieken. Romeinse schrijvers zoals Plinius de Oudere vermeldden het gebruik van twee soorten zeep: één werd gebruikt als een pommade voor het haar, en de ander was goed voor genezing van zweren maar niet om jezelf mee te wassen.
Wat de Romeinen in deze tijd anders deden, was het mengen van olijfolie met alkali. De zeep werd niet alleen gebruikt voor het reinigen van het lichaam, maar ook voor het masseren van de huid. Hierdoor werd zeep een belangrijk onderdeel van de dagelijkse hygiëne en schoonheid.
De middeleeuwen: zeep als handwerk
Gedurende de Middeleeuwen werd de zeepproductie verder ontwikkeld, vooral in Europa. Handgemaakte zeep, vaak met olijfolie en plantaardige vetten, werd steeds gebruikelijker. De productie bleef echter een ambachtelijk proces, en het product werd vaak handgemaakt in kleine hoeveelheden.
In de Franse stad Marseille werd bijvoorbeeld in de 13e eeuw een manier ontdekt om zeep te maken van olijfolie. De beroemde “Marseillezeep“, die nog steeds populair is, werd een symbool van kwaliteit en vakmanschap. Deze traditionele zeep wordt nog steeds volgens de originele methode gemaakt, met enkel natuurlijke ingrediënten.

Marseille Soap
De industriële revolutie: zeep voor iedereen
In de 19e eeuw, tijdens de Industriële Revolutie, werd zeep voor het eerst op grote schaal geproduceerd. Fabrieken maakten gebruik van nieuwe technologieën om zeep sneller en goedkoper te produceren, wat resulteerde in een enorme daling van de prijs en een stijging van het gebruik. Zeep werd nu beschikbaar voor een veel breder publiek.
Een van de grootste innovaties in deze tijd was de uitvinding van het proces voor het verkrijgen van glycerine uit zeep. Glycerine, een natuurlijke vochtinbrenger, werd vroeger vaak uit zeep “afgehaald” en verkocht als apart product. Het werd vervolgens gebruikt in allerlei producten, van crèmes tot medicijnen.
De 19e eeuw was ook de tijd waarin veel commerciële zeepmerken hun intrede deden. In de Verenigde Staten was bijvoorbeeld “Procter & Gamble” een van de eerste bedrijven die massaal zeep produceerde. Dit was de tijd van het iconische “Ivory Soap”, bekend om zijn “99,44% puur”-claim.
De 20e en 21e eeuw: zeep in de moderne tijd
Tegen de 20e eeuw waren commerciële zepen, vaak met synthetische ingrediënten en conserveermiddelen, alomtegenwoordig. Zeep werd gemoderniseerd en aangepast aan de behoeften van de massa. Vloeibare zeep verving de traditionele blokzeep, en verschillende varianten zoals antibacteriële zeep en parfumzeep werden populair.
Tegelijkertijd zagen we een groeiend bewustzijn over de voordelen van natuurlijke producten. Dit leidde tot de heropleving van handgemaakte zeep, vooral in de jaren ’70 en ’80, toen de natuurbeweging en het verlangen naar duurzaamheid toenamen. Handgemaakte zepen, vaak zonder synthetische toevoegingen, kwamen weer in de schijnwerpers. De focus lag op het behoud van de natuurlijke eigenschappen van oliën, kruiden en etherische oliën.
In de afgelopen decennia is de handgemaakte zeepmarkt verder gegroeid, en veel mensen hebben de voordelen van natuurlijke, op plantaardige ingrediënten gebaseerde zepen ontdekt. Het Zeeplokaal is hier een mooi voorbeeld van: door de koude methode (cold process) worden zepen met zorg en aandacht gemaakt, met ingrediënten die goed zijn voor de huid en vrij van parabenen, sulfaten en conserveermiddelen.
Zeep vandaag de dag: duurzaam en natuurlijke keuzes
Tegenwoordig is zeep weer helemaal in! De voorkeur gaat vaak uit naar handgemaakte, duurzame en biologische varianten die vrij zijn van synthetische stoffen. Dit past perfect bij de trend naar meer natuur- en milieuvriendelijke producten. Steeds meer mensen kiezen bewust voor zeep zonder conserveringsmiddelen, sulfaten of kunstmatige geurstoffen.
Met merken zoals Het Zeeplokaal maken we het mogelijk om weer in contact te komen met de kracht van de natuur; we gebruiken etherische oliën blends die we helemaal afstemmen op het zeeprecept, we gebruiken kleien en andere natuurlijke kleuren uit de natuur om de zeep te kleuren maar ook als toevoeging vanwege de unieke voordelen die een klei biedt. En daarnaast gebruiken we ook andere natuurlijke toevoegingen om hun unieke voordelen zoals bijvoorbeeld vanwege een natuurlijke exfoliatie, het verfijnen van poriën, etc.. Handgemaakte zeep is niet alleen een luxe, maar ook een bewuste keuze. En met zepen op basis van biologische oliën, etherische oliën en natuurlijke ingrediënten, is het gebruik van zeep vandaag de dag een belangrijke stap naar een duurzamer leven.
Conclusie: van oude beschavingen tot duurzame toekomst
Zeep heeft een lange weg afgelegd sinds de eerste gebruiksmethoden van de oude Babyloniërs en Egyptenaren. Van een luxeproduct voor de elite tot een massaal geproduceerd goed, en nu weer een bewust gekozen, duurzame optie voor de moderne consument – de geschiedenis van zeep weerspiegelt de ontwikkelingen van onze samenleving. En vandaag de dag, met handgemaakte zepen die zoveel meer zijn dan alleen schoonmaakmiddelen, kunnen we genieten van de voordelen die dit eenvoudige product ons biedt. En ja, ik heb hierbij het volledig scheikundige proces overgeslagen omdat het anders echt veeeel te lang zou worden… misschien is dit iets voor de volgende keer.
Heb jij je favoriete zeep al gevonden? Of ben je benieuwd naar de verschillende soorten die Het Zeeplokaal aanbiedt? Neem gerust een kijkje in onze webshop en ontdek de kracht van natuurlijke zeep!

Fotografielokaal ©